Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh qua đời

Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên cho biết tác giả qua đời tại nhà của con trai thứ. Vài năm nay, sức khỏe ông xuống dốc dần nên không còn viết lách, chỉ tập trung dưỡng bệnh.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán nhớ lần gặp gần nhất năm ngoái, ông vẫn minh mẫn nhưng không đi lại được, nói khó khăn, được vợ chăm sóc. Ông có ba con trai, không ai theo nghiệp bố. Khi nhà văn qua đời, Nguyễn Đình Toán chọn bức hình đẹp từng chụp ông, mang đến cho gia đình làm di ảnh.

Đồng nghiệp cho biết đến gần 80 tuổi, ông vẫn say mê sáng tác. Sinh thời, ông cũng thường xuyên tham gia các cuộc hội họp, gặp gỡ của văn giới. Nguyễn Xuân Khánh từng là nhà văn cao tuổi bậc nhất dự Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc tại Tuyên Quang năm 2011.

Nguyễn Xuân Khánh sinh năm 1933 tại làng Cổ Nhuế, Hà Nội. Ông đỗ Tú tài Toán, học Đại học Y khoa Hà Nội, đến hết năm 1952 thì tham gia bộ đội. Trong khoảng mười năm, ông ở một đơn vị pháo binh, rồi dạy văn hóa tại Trường Sĩ quan Lục quân trước khi chuyển về làm việc tại tạp chí Văn nghệ Quân đội. Từ năm 1966, ông là phóng viên báo Thiếu niên Tiền phong trước khi về hưu non vào năm 1973.

Nguyễn Xuân Khánh có gia tài tác phẩm đồ sộ, với nhiều tiểu thuyết dung lượng lớn, bao hàm kiến thức nhiều lĩnh vực. Năm 2012, ở tuổi 79, ông đoạt giải thưởng Hội Nhà văn với tiểu thuyết Đội gạo lên chùa, dày gần 900 trang. Sinh thời, ông thường tìm chất liệu từ lịch sử, những giá trị văn hóa xưa cũ hay tín ngưỡng đạo Phật, đạo Mẫu. Ông nói không “khoái” hậu hiện đại khi bỏ nhân vật, bỏ tâm lý, bỏ cốt truyện và đặc biệt cắt đứt mối quan hệ với quá khứ, mối giao lưu với độc giả.

Một trong những mảng nổi bật trong sự nghiệp của ông là tiểu thuyết văn hóa lịch sử, với bộ ba Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng ngàn, Đội gạo lên chùa. Trong toạ đàm tổ chức năm 2012, Giáo sư Trần Đình Sử cho rằng Nguyễn Xuân Khánh là người có tư tưởng riêng chứ không minh họa cho tư tưởng nào khác. Ông viết lịch sử là để viết về con người, về những giá trị nhân văn trong đời sống. Tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh khiến Trần Đình sử liên tưởng tới Sông Đông êm đềm của M.Solokhop – miêu tả cái dữ dội của hiện thực từ một giai đoạn lịch sử để cuối cùng hướng tới khao khát nhân văn của nhân loại.